เรื่องราวของนิยาย บ้านทรายทอง และพจมาน สว่างวงศ์ บางส่วนของความทรงจำ

"บ้านทรายทอง" เป็นวรรณกรรมจากปลายปากกาของ ก.สุรางคนางค์ (คุณกัณหา เคียงศิริศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ปี 2529) ซึ่งตีพิมพ์เป็นตอน ๆ ในนิตยสารรายปักษ์ชื่อ "ปิยมิตร" ประมาณปี พ.ศ. 2493 ยุคนั้นเรียกได้ว่าเป็นนวนิยายที่ดังมาก ผู้อ่านติดกันงอมแงม ถึงขนาดที่โรงพิมพ์โดนไฟไหม้หนังสือออกไม่ได้ตามกำหนด ผู้อ่านยังไปยืนรอกันเต็มหน้าโรงพิมพ์เพื่อขออ่านตอนต่อไปจากต้นฉบับ จนโรงพิมพ์ต้องพิมพ์ออกมาเป็นแผ่นกระดาษแจกจ่ายให้อ่านกันตามคำเรียกร้องของผู้อ่าน...
ระหว่างที่นวนิยายเรื่องนี้กำลังตีพิมพ์ในหนังสือ ยังไม่จบดี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ ยุคล (เสด็จพระองค์ชายใหญ่) เจ้าของคณะละคร "อัศวินการละคร" ทรงเล็งเห็น "ความแรง" ของนวนิยายเรื่องนี้จึงทรงนำไปสร้างเป็นละครเวที เปิดการแสดงที่ศาลาเฉลิมไทย ตรงสะพานผ่านฟ้าลีลาศ หัวมุมถนนราชดำเนินกลาง ซึ่งปัจจุบันนี้ถูกรื้อไปแล้ว
หลังจากนั้นก็ได้มีผู้จัดอีกหลายคน ต่างยุคต่างสมัยนำ "บ้านทรายทอง" มาสร้างเป็นละครทีวี บ้าง ภาพยนตร์บ้าง หลายต่อหลายครั้ง แต่ละครั้งได้รับการต้อนรับจากผู้ชมเป็นอย่างดีเรื่อยมา แม้จะมีเสียงวิพากษ์วิจารณ์อยู่บ้าง โดยเฉพาะตัวนางเอกของเรื่องคือ "พจมาน" ซึ่งเป็นการคาดหวังของผู้ชมอย่างมากว่า จะต้องตรงตามจินตนาการของผู้อ่านและผู้ชม แต่ในที่สุดก็จบลงด้วยคะแนนนิยมอันท่วมท้นเช่นเคย
"บ้านทรายทอง" เป็นเรื่องราวของ "พจมาน" เด็กสาวผู้มีความหยิ่งในศักดิ์ศรีและชาติกำเนิดของตน แม้จะเป็นเพียงสามัญชนคนธรรมดาก็ตาม เธอจำเป็นต้องจากบ้านสวนเดินทางเข้ากรุงเทพฯ เพื่อเรียนหนังสือต่อ ตามความประสงค์ของบิดาที่เขียนสั่งไว้ก่อนเสียชีวิต ให้พจมานไปอาศัยอยู่กับครอบครัวหม่อมพรรณราย ซึ่งเป็นพี่สาวแท้ ๆ ของพ่อที่บ้านทรายทอง ในกรุงเทพฯ ที่นี่พจมานได้พบกับ "หม่อมป้า" และ ญาติ ๆ ซึ่งล้วนแต่เป็นเชื้อพระวงศ์ผู้สูงศักดิ์ที่เธอไม่คุ้นเคยมาก่อน เธอได้รับการดูถูกเหยียดหยามต่าง ๆ นานา พวกเขามิได้เห็นเธอเป็นญาติ หากปฏิบัติต่อเธออย่างผู้อาศัยที่ต่ำต้อย ไร้เกียรติ...แต่ในที่สุดความดีงามพจมานก็ชนะใจ "คุณชายกลาง" ญาติผู้พี่ และทั้งคู่ก็ได้แต่งงานกันในที่สุด...
ดาราผู้แสดงเป็น "พจมาน พินิตนันทน์" นางเอกของบ้านทรายทองคนแรกนั้นคือ คุณสวลี ผกาพันธุ์ เป็นละครเวทีดังที่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ต่อมาเมื่อ ก.สุรางคนางค์ แต่งเรื่อง "พจมาน สว่างวงศ์" ซึ่งเป็นภาค 2 ต่อจากบ้านทรายทอง (ภาคแรก ที่จบลงตรงที่ คุณชายกลางแต่งงานกับพจมาน) จึงได้มีการนำภาค 2 มาทำเป็นละครทีวีซึ่งตอนนั้นเป็นยุคแรก ๆ ของไทยทีวีช่อง 4 บางขุนพรหม ที่ยังออกอากาศเป็นขาว-ดำ นางเอกซึ่งรับบทเป็น "พจมาน สว่างวงศ์" ครั้งนั้นคือ คุณพจนีย์ โปร่งมณี
จากนั้นก็ว่างเว้นไปนานพอสมควร จนความนิยมในละครเวทีเริ่มซาลง คุณสวลีก็หันไปโลดแล่นบนแผ่นฟิล์มอยู่พักหนึ่ง ก่อนจะมารับบท "พจมาน" อีกครั้งในละครทีวี บ้านทรายทอง ซึ่งรวมเรื่องราวจากภาคหนึ่งและสองเข้าไว้เป็นเรื่องเดียว และหลังจากนั้นการสร้างหนังหรือละครเรื่องบ้านทรายทองก็จะเป็นการรวมสองภาคเป็นเรื่องเดียวกันมาตลอด
นางเอก "บ้านทรายทอง" คนต่อจากนั้นมาก็จะเป็น เรวดี ศิริวิไล สร้างเป็นหนัง 16 มม. ตามด้วย อรัญญา นามวงศ์ อดีตรองนางสาวไทยปี 2508 เป็นละครทางช่อง 4 บางขุนพรหมอีกครั้ง ถัดมาเป็น ศันสนีย์ สมานวรวงศ์ นางเอกเขี้ยวเสน่ห์ ทำเป็นละครทางช่องไทยทีวีสีช่อง 9 และมาเป็นภาพยนตร์อีกครั้งโดยศรีบุญเรืองฟิล์ม แต่สร้างเป็น 35 มม. ผู้รับบทพจมานคือ จารุณี สุขสวัสดิ์ ว่างเว้นไปอีกช่วงหนึ่ง ช่อง 7 สี โดยดาราวีดีโอก็ได้วางตัวพจมานลงจอ โดยมอบหมายให้ มนฤดี ยมาภัย นางเอกหน้าหวานรับบทนี้ จนกระทั่งมาถึงเวอร์ชั่นล่าสุดของไก่-วรายุฑ ได้มอบหมายให้ รินลณี ศรีเพ็ญ รับบทเป็นพจมาน เป็นละครยอดฮิตของช่อง 3 ที่มีเสียงวิพากษ์วิจารณ์กันไปหลายกระแส บ้างชื่นชอบว่าสะใจดี และ บ้างก็โจมตีว่าเป็นพจมานที่ออกจะเก่งกร้าวกว่าในนวนิยาย...
มาถึงตรงนี้เราก็คงต้องไปคุยกับผู้ที่เคยรับบทเป็น "พจมาน สว่างวงศ์" กันว่า ในแต่ละยุคที่เธอแสดงบ้านทรายทองนั้น มีความประทับใจอย่างไรบ้าง

สวลี ผกาพันธุ์
รับบท "พจมาน" คนแรก

ในช่วงปี 2494 คุณสวลีเป็นนางเอกประจำคณะอัศวินการละคร มีงานแสดงละครเวทีอยู่ที่ศาลาเฉลิมไทย เป็นช่วงที่นวนิยายบ้านทรายทองกำลังดังมาก มีคอละครเขียนจดหมายมาขอให้อัศวินการละคร นำบ้านทรายทองมาแสดงเป็นละครเวที ทางคณะฯ จึงมอบหมายให้เธอแสดงเป็น พจมาน ส่วนพระเอกคือ คุณชายกลาง ผู้แสดงคือ คุณฉลอง สิมะเสถียร และตัวละครเด่น ๆ เช่น หม่อมพรรณราย รับบทโดย คุณกำจาย รัตนดิลก คุณหญิงเล็ก รับบทโดย คุณกัณฑรีย์ นาคประภา เป็นต้น ปรากฏว่าได้รับการต้อนรับอย่างชื่นใจจากแฟนละคร
เมื่อโทรทัศน์เข้ามาเมืองไทย คุณสวลีก็เข้ามาเป็นผู้จัดละครทีวี และนำนวนิยายเรื่องบ้านทรายทอง กับ พจมาน สว่างวงศ์ มารวบเป็นเรื่องเดียวกัน แสดงทางช่อง 4 เพียง 2 คืนจบ และเธอก็รับบทนางเอกอีกครั้ง ตัวแสดงส่วนใหญ่ใช้ชุดเดิมสมัยเป็นละครเวที แต่จะเปลี่ยนตัวหม่อมพรรณรายเป็น คุณมนัส บุญเกียรติ
คุณสวลียังจดจำบรรยากาศของการแสดงบ้านทรายทองในครั้งนั้นเหมือนเพิ่งเกิดขึ้นเมื่อวาน เป็นความทรงจำที่เธอประทับใจไม่เคยลืมเลือน
"เรียกว่าประทับใจทุกตอน เพราะว่าเรื่องนี้เป็นเรื่องที่เด็กผู้หญิงทุกคนควรจะอ่าน ทุกยุค ทุกสมัย ตั้งแต่เริ่มเป็นสาวมาเลย มันเป็นเรื่องของศักดิ์ศรี ความนับถือตัวเอง ความมั่นใจในตัวเอง ความรัก ความกตัญญู รักในเกียรติของความเป็นลูกผู้หญิง และรักในเกียรติของตระกูล มีครบทุกรส และก็เป็นตัวอย่างที่ดี เนื้อเรื่องมีความร่วมสมัยตลอดกาล ไม่ใช่เรื่องน้ำเน่า ที่เนื้อหาว่าด้วย คุณหญิง คุณชาย เพราะในสมัยก่อนนั้น ก็มีเชื้อพระวงศ์เหล่านี้อยู่เยอะจริง ๆ แล้วสมัยนี้เราก็ยังเห็นเชื้อพระวงศ์ที่เป็นอธิบดีกันอยู่
...ฉากที่ใช้ในละครเวทีสวยมาก ๆ เป็นฉากที่สร้างขึ้นเอง ไม่ได้ไปถ่ายทำที่ไหน เพราะละครเวทีคือการสร้างฉากอยู่แล้ว ตอนเล่นทีวีก็ใช้สร้างฉากในห้องส่งเช่นเดียวกัน
...เป็นที่แน่นอนว่าใครแสดงเป็นพจมาน ต้องถักเปียทุกคน เพราะเป็นบุคลิกเด่นในเรื่องอยู่แล้ว ในสมัยนั้น ใคร ๆ ก็ถักเปีย 2 ข้างกันหมด ทั้งเด็ก และผู้ใหญ่ ในยุคนั้นยังมีสามล้อถีบอยู่เยอะ ไปไหนก็เห็นแต่ผู้หญิงถักผมเปียนั่งสามล้อ กลายมาเป็นทรงผมยอดนิยม ช่วงที่ดิฉันเล่นเป็นพจมาน เวลาไปไหนก็จะมีแต่แฟน ๆ ที่นิยม เข้ามาทักทาย จนถึงทุกวันนี้คนก็ยังจำได้อยู่..."
คุณสวลีซาบซึ้งในบทประพันธ์และตัวละครทุกตัว ไม่เพียงแต่บทของพจมาน เธอสามารถบอกถึงบุคลิกของตัวละครทุกตัวได้ถึงแก่น เพราะอ่านนวนิยายเรื่องนี้มานับครั้งไม่ถ้วน
"อย่างหม่อมพรรณราย นี่จริง ๆ แล้วเป็นผู้ดีมาก ค่อนข้างจะไว้ตัวเกินเหตุ แต่ก็ไม่ได้เป็นคนหยาบคาย หรือพจมานเขาก็ไม่ได้เย่อหยิ่งอะไรนักหนา เพียงแต่ว่าไม่ชอบให้ใครมาดูถูกพ่อเขา เป็นคนรักศักดิ์ศรี ใจจริง ๆ ที่เขาเข้าไปอยู่เนี่ย ก็เพราะตามคำบอกในจดหมายของพ่อ ซึ่งพ่อก็คิดเพียงแค่ว่า ไม่มีเงินจะให้ลูกไปอยู่โรงเรียนกินนอน เพราะว่าแพงเหลือเกิน ก็อยากจะอาศัยบ้านญาติที่ไหนสักแห่งอยู่ เพื่อไปโรงเรียนตามปกติ ไม่ได้รบกวนค่าเทอมอะไรทั้งสิ้น แต่ทีนี้คนที่รับจดหมาย คือหม่อมพรรณราย เป็นคนตีโพยตีพายเกินเหตุ เพราะรู้ความจริงมาโดยตลอด ว่าในพินัยกรรมพูดไว้ชัดเจนว่าบ้านทรายทองเป็นของพ่อพจมาน
ส่วนท่านชายกลางไม่รู้เรื่องพินัยกรรมเลย แต่เป็นคนรักความยุติธรรม แม้แต่ในฉากที่ขอความรักกัน ก็เป็นประโยคคำพูดดี ๆ ทั้งสิ้น ไม่มีการพูดคำว่ารักกันพร่ำเพรื่อ...
ในตอนท้ายคุณสวลีฝากข้อคิดถึงผู้จัด ที่จะนำบ้านทรายทองมาสร้างอีกในอนาคต 2 ข้อด้วยกัน
"ข้อแรกคือ อย่าไปคิดว่าต้องทำเรื่องเก่าให้เป็นสมัยนี้ ในเมื่อเราเอาเรื่องเก่ามาเล่น ก็ควรจะทำให้เห็นว่ามันเป็นเรื่องเก่า เหมือนกับของสากล ที่ไม่จำเป็นจะต้องนำมาทำให้เป็นสมัยใหม่ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของเสื้อผ้า ทรงผม ฉาก เพราะว่าของเก่ามันเก๋ออก
ข้อที่สอง อยากให้คนทำบทอ่านเรื่องสัก 10 -20 เที่ยว แล้วค่อยเขียนบท ให้ซาบซึ้งไปกับเรื่องเสียก่อน ไม่เฉพาะแต่บ้านทรายทองนะคะ ไม่ว่าเรื่องอะไรก็แล้วแต่ที่เอามาจากบทประพันธ์ ที่สำคัญอีกเรื่องก็คือ การคัดเลือกตัวนักแสดง สมัยนี้ต้องถือว่ามีความหลากหลาย มีโอกาสเลือกเยอะกว่ามาก จากที่ในสมัยก่อนนั้น จะคัดเลือกตัวกันแต่ในคณะ ถ้าคณะไหนมีตัวแสดงที่ตรงกับบท ก็ถือว่าโชคดีไป..."
นอกจากเป็นนางเอกแล้วคุณสวลียังเป็นนักร้องที่ร้องเพลง "หากรู้สักนิด" ประกอบเรื่อง และเพลง "บ้านทรายทอง" ซึ่งเป็นเพลงไตเติ้ล
"เพลงหากรู้สักนิดนี่ ผู้แต่งทำนองคือ ม.ล.ประพันธ์ สนิทวงศ์ เนื้อร้อง เสด็จพระองค์ชายใหญ่ (พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ ยุคล) ทรงนำข้อความในหน้าสุดท้ายที่ว่า...หากฉันรู้สักนิดว่าเธอรักฉัน หากเธอจักบอกฉัน ให้รู้สักนิด เพียงแต่กระซิบเบา ๆ ว่า 'สุดที่รัก' ฉันก็มิอาจพรากไปจากเธอได้ จิตใจของเราทั้งสองก็จะไม่สลายชอกช้ำขมขื่นไปนานครัน หากฉันรู้สักนิด...ว่าเธอรักฉัน...มาแต่งเป็นเนื้อเพลง"
ส่วนเพลง บ้านทรายทอง "...นี่คือสถาน แห่งบ้านทรายทองที่ฉันปองมาสู่..." นั้นมาแต่งภายหลัง ซึ่งคุณสวลีก็ได้ร้องอัดเป็นแผ่นเสียงไว้เช่นกัน แต่ไม่ได้อยู่ในเนื้อเรื่อง จุดประสงค์ที่แต่งขึ้นมาเพื่อประกอบเวลาขึ้นไตเติ้ล เป็นการเล่าเนื้อความตามเรื่องละคร ไม่ใช่เพลงประกอบในละคร อย่างเพลง หากฉันรู้สักนิด
แต่อย่างไรก็ตาม เพลงบ้านทรายทองก็ได้กลายมาเป็นสัญลักษณ์ที่ไม่ว่าจะสร้างเป็นหนังหรือละครครั้งใด ผู้จัดฯ ก็จะใช้เพลง ๆ นี้ขึ้นไตเติ้ล ขณะเดียวกัน เพลงหากฉันรู้สักนิดก็กลายเป็นเพลงอมตะที่ฟังไม่เบื่อไม่ว่ายุคสมัยใด

อรัญญา นามวงศ์
พจมาน...ผู้สวยสง่า

นางเอกพจมานคนต่อมา แสดงในละครโทรทัศน์ ซึ่งในขณะนั้นคุณเปี๊ยกเป็นนางเอกภาพยนตร์ที่มีชื่อเสียงมาก ๆ จัดเป็นนางเอกอับดับหนึ่งของวงการภาพยนตร์ยุคหนึ่งเลยก็ว่าได้
เหตุที่คุณเปี๊ยกได้มีโอกาสมาแสดงเป็นพจมานนั้น เพราะว่าเธอมีความสนิทสนมเป็นการส่วนตัวกับ คุณกัณฑรีย์ นาคประภา เจ้าของคณะละครในขณะนั้น
"ตอนนั้นได้เข้ามาแสดงหนังให้กับเสด็จพระองค์ชายใหญ่ และ คุณกัณฑรีย์ได้เห็นบทบาทการแสดงของดิฉันจึงได้ชักชวนให้มาเล่นละครเรื่องนี้ โดยที่มี คุณฉลอง สิมะเสถียร (สามีของคุณกัณฑรีย์ ) แสดงเป็นคุณชายกลาง..."
ก่อนที่จะมาเล่นละครเรื่องบ้านทรายทองนั้น คุณกัณฑรีย์ได้ขอให้เธอแสดงเรื่อง ค่าของคน ซึ่งคุณอรัญญาก็ตกลงอย่างโดยดี ปรากฏว่า ละครเรื่องนั้นได้รับการตอบรับเป็นอย่างดีทีเดียวทางคณะละครฯ เลยไม่รอช้า รีบทำเรื่องบ้านทรายทอง โดยประกบคู่กับ คุณฉลอง สิมะเสถียร ออกอากาศที่ช่อง 4 บางขุนพรหม ต่อเลยทันที
"ละครสมัยนั้นเขาจะเล่นสดไม่มีเทป กึ่ง ๆ ละครเวที คือไม่มีโอกาสแก้ตัวนะ ออกไปแล้วผิดก็ผิด บทก็ต้องเป๊ะ เป๊ะ เลย ต้องจำบทเองไม่มีใครมาบอกบท จะมีแต่คนคอยแนะกันลืมบ้างเท่านั้น
แต่ก่อนละครเขาก็จะมีเพลงประกอบช่วยให้มีบรรยากาศ และเพลงละครก็จะเป็นเพลงที่ร้องสดไม่ใช่มา 'มิกซ์ซาวน์ด์' ใส่ จะมีเปียโนหรือดนตรี มาเล่นคลอไปกับละครที่เล่น เหมือนอย่างละครหน้าม่าน พอร้องเสร็จก็จะมีรับ
เพลงบ้านทรายทอง ตอนที่เล่นก็ต้องร้องเองค่ะ ทั้งเพลงบ้านทรายทอง และ หากรู้ซักนิด เพราะเป็นเพลงหลักของเขา แล้วตัวอาฉลองเอง เป็นนักแสดงที่ร้องเพลงได้อยู่แล้ว อาฉลองจะร้องไตเติ้ลด้วย ร้องในฉากละครด้วย..."
สำหรับบทบาท พจมานที่เธอสวมนั้น คุณอรัญญาบอกว่า ทุกอย่างจะเป็นไปตามนวนิยาย ตัวเอกจะมีคาแร็คเตอร์ตามที่บทประพันธ์บอกไว้ทุกอย่าง พจมานจะเป็นคนที่เชื่อมั่นในตัวเองสูง แต่ไม่ใช่คนที่แข็งกระด้าง และรู้จักอ่อนน้อม ถ่อมตน
"..เขาจะมีความพอดีของเขาเอง ถึงแม้จะเป็นเด็กก็ตาม อายุของพจมานจะอยู่ประมาณ 17-18 ประมาณนี้ และก็ใกล้เคียงกับวัยของเรา ตอนนั้นอายุประมาณ 20 เพราะจะหาคนอายุขนาดเท่ากันมาเล่นเลยไม่มีหรอก หายาก ไม่เหมือนสมัยนี้ ...
ส่วนมากพจมานจะถักเปีย 2 ข้าง ปล่อยผมก็มีบ้าง นุ่งกระโปรงสุ่ม แต่เวลาอยู่ปกติ พจมานจะใส่กางเกงขาสั้น เหมือนเด็กผู้หญิงทั่วไป ในวัยของเขา..."
นางเอกหนัง-ละครยุคนั้นไม่มีโอกาสออกไปปรากฏตัวที่ไหน หรือใช้ชีวิตปกติเหมือนคนทั่วไปได้ ไม่เหมือนนักแสดงอย่างทุกวันนี้ สิ่งเดียวที่เธอจะรู้ได้ว่า การแสดงของเธอได้รับความนิยมมากน้อยแค่ไหน อยู่ที่จดหมายจากผู้ชมที่ส่งมาถึงเจ้าของคณะละคร ซึ่งคุณกัณฑรีย์จะหอบเอามาให้ดู ด้วยใบหน้าที่เต็มไปด้วยความสุข เพราะมีคนเขียนจดหมายมาชื่นชมกันอย่างล้นหลาม
หลังจากนั้น คุณอรัญญาก็ไม่ได้แสดงละครทีวีอีก หันกลับไปแสดงภาพยนตร์เหมือนเคย การมาแสดงละคร บ้านทรายทอง จึงเป็นเรื่องเฉพาะกิจ
"...เราก็ดีใจที่มีโอกาสได้สัมผัสกับงานที่ได้รับเลือกเป็นวรรณกรรม และละครก็จะเป็นอะไรที่ดูสนุก ได้รู้เรื่องวัฒนธรรมของสังคมในยุคนั้น ว่าคนสมัยก่อนเขาถือยศถือศักดิ์ พอเราไปเล่นเราก็ได้รู้ เรื่องของหนังของละครจะเป็นสิ่งบ่งบอกการดำรงชีวิตของคนแต่ละสมัยเสมอ..."

ศันสนีย์ (สมานวรวงศ์) วัฒนานุกูล
ต้นร้ายแต่ปลายแรง...

เป็นพจมานอีกรุ่นหนึ่งที่ยังได้รับการกล่าวถึงอยู่เสมอ ผู้สร้างในเวลานั้น ก็ยังคงเป็น คุณกัณฑรีย์ นาคประภา โดยการคัดเลือกนักแสดงในครั้งนี้ คุณกัณฑรีย์ได้มอบบทพจมาน ให้กับ คุณศันสนีย์ ประกบคู่กับ สมภพ เบญจาธิกุล ออกอากาศทางช่อง 9 ในเวลานั้น
คุณศันสนีย์เป็นนักอ่านตัวยงคนหนึ่ง เธอชอบอ่านหนังสือทุกแนว ซึ่งก็รวมไปถึงนวนิยายด้วย และนวนิยายเรื่องหนึ่งที่เป็น นวนิยายในดวงใจของเธอเลยก็คือเรื่อง บ้านทรายทอง ของคุณ ก. สุรางคนางค์ สิ่งที่ชอบเรื่องนี้เป็นพิเศษคือ ผู้เขียนใช้ภาษาที่สวย คม บาด ใจ คนอ่าน รวมถึงความลึกซึ้งในนวนิยายที่กินใจเสียเหลือเกิน
"...ตอนที่รับเล่นใหม่ ๆ มันก็มีความรู้สึกสองอย่างก็คือว่า อยากเล่นมาก ๆ เลย อีกอย่างคือไม่อยากเล่นเลย กลัว...เพราะว่าคุณสวลี กับ คุณอรัญญาที่เคยแสดงเป็นพจมานสวยทั้งคู่เลย แล้วพี่ก็ตัวเล็กนิดเดียวและไม่ได้มีตำแหน่งความงามเป็นประกัน คือมันต่อสู้กันระหว่างความรู้สึกสองอย่าง ...
แต่ในที่สุดความอยากเล่นมันก็มีมากกว่า ก็คิดว่า เอาล่ะ ยังไงฉันก็จะเล่น ถูกด่าก็จะเล่น... แล้วมันก็จริง ๆ พอตอนละครออกไปประมาณ 2 ตอน พี่กับคุณสมภพถูกด่ามากเลย มีหนังสือ จดหมายเขียนมา โทรศัพท์มา ว่าพี่ไม่เหมาะอย่างโน้นอย่างนี้ ก็เลยนั่งคุยกับคุณสมภพว่า เราเนี่ยเหมือนกันเลยนะ เพราะว่าคุณสมภพคนดูเขาก็จะไม่รับว่าเป็นพระเอก เพราะคุณสมภพเล่นบทผู้ร้ายในภาพยนตร์มาก่อน คนดูเลยยังมองว่าเป็นผู้ร้ายอยู่ ส่วนตัวพี่เองถ้าเอาไปเปรียบเทียบกับ สองท่านที่เป็นพจมานมาก่อน พี่ด้อยกว่าแน่นอน แต่ทำไงได้เรากระโดดลงมาแล้วนี่ เราต้องสู้...พอสู้ไปสู้มา คะแนนสงสารมันก็เลยกลับมา จนกระทั่งในที่สุด ก็เลยกลายเป็นละครอมตะของพี่ไป พอใครพูดถึงบ้านทรายทองปุ๊บ ...ก็จะมีคนคิดถึงพี่..."
เมื่อละครดังมาก ๆ เข้า นักแสดงที่แสดงเป็นตัวร้ายของเรื่อง ไม่ว่าจะเป็นหม่อมพรรณราย หญิงเล็ก หรือ พจนีย์ ต่างก็หนาว ๆ ร้อน ๆ ไปตาม ๆ กัน เพราะเหล่าแม่ค้าพากัน "อิน" เข้าไปในเรื่องบ้านทรายทองกันหมด
"...เวลาไปที่บางลำพู แล้วเดินไปทานข้าวจะมีปัญหามากเลย ไปเดินกับพี่สุทธิจิตรที่เล่นเป็นหม่อมพรรณราย ก็ไม่ได้ เดินกับ พิมพ์แข ที่เขาเล่นเป็นพจนีย์ก็ไม่ได้ แม่ค้าแถวนั้น เขาชี้หน้าบอกว่า...ตายแล้วพจมาน ทำไมไปเดินกับอีพจนีย์ เนี่ยะมันเป็นน้องที่เลวมากรู้มั้ย (หัวเราะ)...แล้วทุกคนก็กลัวถูกแม่ค้าตบ
...อีกครั้งพี่ไปสมุทรสาคร พี่ไปตลาด ไปกับพี่สุทธิจิตร ซื้อกุ้ง หอย ปู ปลา ปรากฏว่าเขาไม่ขายพี่สุทธิจิตร แต่เขาขายพี่แล้วแถมด้วย (หัวเราะ) คือในยุคนั้น เรียกได้ว่าเป็นละครที่ประสบความสำเร็จมากๆ...
พอบ้านทรายทองจบ คุณกัณฑรีย์ก็สร้าง พจมาน สว่างวงศ์ ต่อเลย เพลงตอนนั้นก็ยังใช้เพลงเดิม แต่พี่เป็นคนร้องเอง ทั้งเพลง บ้านทรายทอง และ เพลงหากรู้ซักนิด..."
อีกสิ่งหนึ่งคุณศันสนีย์ปลายปลื้มมากก็คือ ในเวลานั้น คุณ ก. สุรางคนางค์ ซึ่งเป็นเจ้าของบทประพันธ์ ได้ชมละครที่เธอแสดงด้วย และออกความเห็นว่าคุณศันสนีย์แสดงได้ดี แต่เสียดายว่าตัวเล็กไปหน่อยเท่านั้นเอง
"..ถึงทุกวันนี้พี่ไปไหนมาไหนก็ยังมีคนจำได้ เขายังบอกลูกบอกหลานเขาว่าคนนี้ไงเคยเล่นเป็นพจมาน พี่ก็รู้สึกดีใจและขอบคุณมากที่เขายังจำพี่ได้..."

จารุณี สุขสวัสดิ์
"พจมาน" ยุคบ้านพิษณุโลก

ในยุคของคุณเปิ้ลแสดงนั้นเป็นยุคที่บ้านทรายทองได้ถูกนำมาสร้างเป็นภาพยนตร์ โดยในตอนนั้นได้นางเอกดาวรุ่งอย่าง จารุณี สุขสวัสดิ์ จากค่ายสีบุญเรืองฟิล์ม ถูกวางตัวให้เป็นนางเอก โดยมี บ.ไฟว์สตาร์ฯ เป็นผู้สร้าง ผู้กำกับฯ ในตอนนั้นคือ รุจน์ รณภพ ซึ่งคุณเปิ้ลบอกว่า เธอรู้สึกอบอุ่นและมีความสุขมากที่เธอได้ร่วมงานกับผู้กำกับฯ ชื่อดัง และได้มีโอกาสแสดงหนังเรื่องนี้
"พี่เล่นเรื่องบ้านทรายทองมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2524 ซัก 23 ปีผ่านมาแล้ว บรรยากาศในการทำตอนนั้นสนุกมาก เพราะเราเป็นเด็กด้วยอายุ 17 ต้องทำงานไปเรียนไป ตอนนั้นเรียนพาณิชยการเจ้าพระยา และจะถูกเพ่งเล็งว่าเวลาเรียนต้องให้ครบ 80 เปอร์เซ็นต์ เลยขาดเรียนไม่ได้ แต่โชคดีที่เรียนใกล้กับสถานที่ถ่ายละคร ตอนนั้นถ่ายที่บ้านพิษณุโลก แล้วที่เรียนอยู่ตรงยมราช ก็มีนั่งรถเอาบ้าง วิ่งเอาบ้าง (หัวเราะ) ระหว่างกองถ่ายกับที่เรียน ตอนนั้นก็สอบด้วยหยุดไม่ได้ เวลาเราสอบเขาก็ปล่อยให้มา แล้วกองถ่ายเขาก็รอ.."
บ้านทรายทองเป็นภาพยนตร์เรื่องที่ 5 ของคุณเปิ้ล โดยเธอเริ่มแสดงหนังมาตั้งแต่อายุ 15 ก่อนหน้าที่จะเข้ามาแสดงเป็นพจมาน เธอมีโอกาสได้ชมละครตอนที่ คุณศันสนีย์ สมานวรวงศ์ แสดงอยู่บ้าง แต่เพราะเธอต้องทำงานไปด้วยเรียนไปด้วย จึงไม่ค่อยมีเวลาได้ติดตามอย่างจริงจังสักเท่าไหร่ ทราบเพียงแต่ว่าละครเรื่องนี้ชาวบ้านติดกันงอมแงมเท่านั้น
"...ตอนที่ได้เล่นบ้านทรายทองพี่ก็ไม่ได้รู้สึกอะไรมาก เพราะพี่ไม่ค่อยได้มีโอกาสอยู่กับอะไรจนชัดเจนมาก เพราะเราต้องเรียนและทำงาน มันก็เลยไม่ได้ซึมเข้ามา แต่สิ่งที่รู้สึกก็คือ บทที่ได้รับและผู้กำกับฯ ซึ่งเราเข้ากับเขาได้ดี และเขาน่ารักจังเลย ใจดี คือ อารุจน์ รณภพ ผู้กำกับฯ จะอธิบายให้เราฟังว่า บทเป็นอย่างนี้ ในยุคนั้นมันยังก้ำกึ่งกันระหว่างผู้หญิงต้องเรียบร้อย เป็นแม่ศรีเรือน เป็นช้างเท้าหลัง อ่อนหวาน มีมารยาทนำหน้า ไม่เป็นตัวของตัวเอง คือต้องว่านอนสอนง่ายจึงจะเป็นผู้หญิงที่ดี กับ ผู้หญิงยุคใหม่ ที่ผู้หญิงกล้าแสดงออกเป็นตัวของตัวเอง พอจับมาทำก็ตรงอยู่กับช่วงอายุของเรา ก็เลยเข้าใจ และนอกจากบทประพันธ์ที่อารุจน์อธิบายแล้ว อารุจน์ยังมีความเข้าใจในตัวผู้หญิงมาก ก็เป็นโชคดีของพี่อีก คืออารุจน์เขียนบทเอง ก็เลยรวมกันระหว่างบทประพันธ์เดิมกับการเป็นตัวของพี่ ทำให้ดูเหมือนจะเนียน ๆ กันไป"
อีกอย่างหนึ่งที่คุณเปิ้ลถือว่าตัวเองโชคดีก็คือ ได้แสดงภาพยนตร์เรื่องนี้ที่บ้านพิษณุโลก เพราะเธอเป็นคนชอบบ้านเก่า ๆ เป็นพื้นฐานอยู่แล้ว เมื่อได้เข้ามาแสดง จึงอินกับบทบาทเข้าไปอีก
ความโชคดีเรื่องอื่นก็จะเป็นดาราที่ร่วมแสดงด้วยกันไม่ว่าจะเป็น ...คุณมยุรฉัตร เหมือนประสิทธิเวช ที่แแสดงเป็นหญิงใหญ่ คุณทาริกา ธิดาทิตย์ ผู้แสดงเป็น หญิงเล็ก หรือชายน้อย ซึ่งเป็นลูกของ คุณลุงโกร่ง กางเกงแดง หม่อมพรรณราย ผู้รับบทคือ คุณศรินทิพย์ ศิริวรรณ และแม่ของพจมาน คือ คุณมารศรี ณ บางช้าง
"ทุกคนเก่งและเล่นได้อย่างสมจริงสมจังในบทและคาแร็คเตอร์ของตัวเอง ทำให้มาส่งเสริมบทของเปิ้ลให้เด่นมากยิ่งขึ้น..."
เมื่อหนังเรื่องนี้ออกฉาย ปรากฏว่ารายได้เรียกว่า "ทะลุฟ้า" คือประมาณ 20 ล้านบาท ซึ่งถ้าเปรียบเทียบกับค่าเงินในสมัยนี้ก็คงอยู่ราว ๆ 200 ล้านบาทเห็นจะได้
และที่สำคัญหนังเรื่องบ้านทรายทองนี้ ทำให้ จารุณี สุขสวัสดิ์ กลายเป็นนางเอกหนังเนื้อหอม มีผู้จัดติดต่อไปแสดงหนังมากมาย จนเธอขึ้นทำเนียบ นางเอกคิวทอง ไปในที่สุด!

รินลณี ศรีเพ็ญ
เกิดเต็มตัวกับบท "พจมาน"

มาถึง "บ้านทรายทอง" เวอร์ชั่น ล่าสุด ของผู้จัดคนเก่งอย่าง ไก่-วรายุฑ มิลินทจินดา ออกอากาศทางช่อง 3 เมื่อ 3 ปีก่อนบ้าง ครั้งนี้ได้ว่าได้รับทั้งความสนใจ รวมไปถึงเสียงพิพากษ์วิจารณ์จากสื่อมวลชนทุกแขนง และจากประชาชนคนดูแบบสุดสุด แต่ไม่ว่ากระแสจะออกมาในทิศทางไหน ก็ถือว่าเป็นการแจ้งเกิดอย่างเต็มตัวของ จอย-รินลณี ศรีเพ็ญ ให้เธอกลายมาเป็นนางเอกยอดนิยมจนถึงทุกวันนี้
"เรื่องบ้านทรายทอง เป็นบทประพันธ์ที่จอยรู้ว่า เป็นที่ชื่นชอบอย่างมากของทุกคน มีการสร้างมาแล้วหลายครั้ง เคยดูมาบ้าง แต่ก็จำไม่ค่อยได้ เพราะว่ายังเด็กมากๆ ก็มีความรู้สึกว่า เป็นบทประพันธ์ที่คลาสสิค และทุกครั้งก็ได้รับการตอบรับเป็นอย่างดี ได้รับความนิยมอย่างสูงทุกครั้ง"
...ตอนที่ได้รับการติดต่อให้จอยรับบทเป็นพจมาน ก็รู้สึกดีใจที่ตัวเองได้รับบทดี ๆ แบบนี้ แต่ก็หนักใจเหมือนกัน ด้วยความที่เคยทำกันมาหลายครั้งแล้ว ครั้งหลัง ๆ ก็อาจจะไม่รู้สึกประทับใจคนดู เท่ากับครั้งแรก ๆ เพราะเราเองก็เป็นเหมือนกัน คือเวลาที่ดูงานเก่ามาแล้ว พอดูของทำใหม่ ก็จะรู้สึกว่าชอบครั้งแรกมากกว่า มันเป็นความประทับใจครั้งแรกของเรา
...แต่ก็ไม่ได้รู้สึกว่ากดดันอะไรมาก เพราะทางผู้จัดคือ พี่ไก่-วรายุฑ มิลินทจินดา ต้องการจะให้ครั้งนี้ดูแปลกไปจากของเดิมที่เคยสร้างมาด้วย เมื่อได้รับการติดต่อมา ก็ใช้เวลาในการตัดสินใจไม่นานเลยค่ะ เพราะถ้านักแสดงสักคน ได้รับโอกาสให้รับบทดี ๆ ก็คงไม่มีเหตุผลที่จะปฏิเสธ มีแต่ความดีใจที่จะได้เล่นค่ะ"
เรื่องที่หนักใจที่สุด ในตอนที่จะมารับบทเป็นพจมาน คงจะหนีไม่พ้นความเป็นนักแสดงหน้าใหม่ ซึ่งเพิ่งผ่านการแสดงละครมาเพียงแค่เรื่องเดียวเท่านั้น คือ กัลปังหา อีกทั้งบท "พจมาน" ที่เธอได้รับเป็นเรื่องที่สอง ก็มีเรื่องราวให้ได้แสดงความสามารถตั้งแต่ยังเด็กอยู่ จนโต และแต่งงาน จึงเป็นเรื่องที่ยากไม่น้อย สำหรับเธอ
"จริง ๆ แล้วฟีดแบ็ค ก็มีทั้งดีและไม่ดี ในส่วนที่ไม่ดีก็คือ คนที่ไม่ชอบ เขาจะบอกกันว่า พจมานเวอร์ชั่นนี้ดูแข็งไปหรือเปล่า ดูก้าวร้าวไปไหม ทั้ง ๆ ที่ผู้จัดต้องการจะสร้างให้ดูแตกต่างจากเวอร์ชั่นอื่น ๆ แล้วก็เป็นเหมือนยุคใหม่ สู้คนมากขึ้น แต่ก็อย่างที่บอกไปแล้วว่า ถ้ามีการสร้างขึ้นมาหลายครั้งเมื่อไร มันก็จะต้องเกิดการเปรียบเทียบ ละครที่นำมาสร้างใหม่ ก็มักจะเจอกับปัญหาแบบนี้
...ส่วนในข้อดีก็คือ ทำให้หลายคนรู้จักจอยมากขึ้นจากเรื่องนี้ กลายเป็นที่รู้จัก เรียกว่าเปลี่ยนจากนักแสดงหน้าใหม่ ที่ไม่ค่อยมีใครรู้จัก กลายเป็นไปไหนก็มีแต่คนเรียกเราว่าพจมาน ถึงขนาดเรื่องบ้านทรายทองจบไปแล้ว จอยเล่นละครเรื่องอื่นอยู่ คนก็ยังเรียกจอยว่าพจมานอยู่เลย เป็นที่รู้จักในฐานะนางเอกก็จากเรื่องนี้เลยค่ะ"
เมื่อถามถึงเรื่องความคล้ายของ "พจมาน" และ "รินลณี" จอยบอกเราว่าคงจะเป็นเรื่องที่ว่า เป็นคนรักครอบครัว และเป็นคนที่รักในศักดิ์ศรีมาก ๆ ซึ่งตัวเธอเองก็มีนิสัยแบบนั้นเหมือนกัน เพียงแต่ว่าเกิดกันคนละยุค ถึงแม้จะไม่ได้เหมือนไปทั้งหมด แต่ก็ยังคงมีความคล้ายกันอยู่บ้าง ในสองเรื่องที่บอก
"ความจริงจอยก็ถูกจับตามองมาตั้งแต่เป็นข่าว ว่าพี่ไก่จะให้จอยรับบทนี้แล้วค่ะ ตอนที่จอยมารับบทพจมาน จอยไม่ได้นำเทปของนักแสดงรุ่นพี่คนก่อน ๆ ที่เคยเล่นเป็นพจมานมาศึกษาก่อนเลยค่ะ เพราะคิดว่าจะแสดงไปตามบทของผู้กำกับฯ ไม่เคยเอาของเก่ามาดูเลย คือจำรายละเอียดไม่ค่อยได้แล้ว แต่รู้ว่าเป็นเรื่องที่น่าประทับใจมาก ๆ ด้วยตัวบทที่ผู้กำกับฯ ปรับไปด้วย ก็เลยคิดว่าเล่นในแบบของตัวเอง ให้ตรงกับที่ผู้กำกับฯ ต้องการเท่านั้นเองค่ะ"
จากวันนี้...เรามาจับตามองผู้ที่จะมารับบท "พจมาน สว่างวงศ์" คนต่อไปกันดีกว่า