"สถาบันกษัตริย์" ในช่วงเปลี่ยนผ่าน

http://www.matichon.co.th/prachachart/prachachart_detail.php?s_tag=02spe04080649&day=2006/06/08

"สถาบันกษัตริย์" ในช่วงเปลี่ยนผ่าน

24 มิถุนายน 2535 หลังจากสังคมไทยเกิดการปะทะกันอย่างแรงระหว่างกระแสประชาธิปไตยกับกระแสอนุรักษ์ ศ.น.พ.ประเวศ วะสี ราษฎรอาวุโส เขียนบทความเรื่อง สถาบันพระมหากษัตริย์ กับ 60 ปี ประชาธิปไตย

แม้บทความดังกล่าวจะผ่านกาลเวลามากว่า 14 ปี แต่เนื้อหายังดูทันสมัย เมื่อมองผ่านเหตุการณ์วิกฤตการเมืองปี 2549

ตอนหนึ่งราษฎรอาวุโสเขียนว่า "แน่นอนในอนาคตเมื่อสังคมไทยมีประชาธิปไตยและกระจายอำนาจโดยทั่วถึง สถาบันพระมหากษัตริย์จะสบาย มั่นคง ไม่เดือดร้อน เป็นความงาม เป็นคุณค่าของสังคม แต่ในช่วงนี้ที่เป็นระยะเปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตย (democracy in transition) สถาบันพระมหากษัตริย์อยู่ในฐานะที่ละเอียดอ่อน ล่อแหลม ได้รับผลกระทบ

พลังที่ล้าหลังในการปราบปรามพลังที่ก้าวหน้าจะอ้างอิงสถาบันเสมอว่า อีกฝ่ายคิดล้มล้างสถาบันพระมหากษัตริย์ โดยการแสดงด้วยวิธีต่างๆ ทั้งทางตรงและทางอ้อม

การปฏิวัติรัฐประหารจึงกระทบสถาบันพระมหากษัตริย์ด้วยทุกครั้ง ถ้ายังขืนใช้ความรุนแรงเข้าแก้ปัญหาจะเป็นการบ่อนทำลายสถาบันอย่างรุนแรง นี้เป็นเรื่องที่ "ทุกฝ่าย" จะต้องทำความเข้าใจให้ดี

เป็นโชคดีของสังคมไทยที่พระมหากษัตริย์ไทย ตั้งแต่ ร.4 ร.5 มาเป็นลำดับ มีความทันสมัย ทรงทราบความก้าวหน้า หรือทรงก้าวหน้าล้ำกลุ่มอื่นๆ ในสังคมเสียอีกในบางกรณี ฉะนั้นจึงเห็นได้เสมอๆ ว่า พระเจ้าอยู่หัวทรงเป็น "กันชน" ไม่ให้พลังปะทะสองกระแสรุนแรงเกิน

พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบันทรงครองราชย์มานาน เป็นสัตบุรุษ ทรงเอาพระทัยใส่ในทุกข์สุขของราษฎร พร้อมๆ กับที่ทรงสนพระทัยในวิทยาการที่ก้าวหน้า เป็นที่เคารพรักของประชาชนอย่างไม่มีใครเหมือน

แต่ในช่วงเปลี่ยนที่อำนาจออกจากสถาบันพระมหากษัตริย์ไปตกอยู่ที่กองทัพ และประเทศพยายามใช้รูปแบบประชาธิปไตย สถาบันพระมหากษัตริย์ที่มีความก้าวหน้ายิ่งกว่าเผด็จการและนักธุรกิจการเมืองที่ล้าหลังเป็นอย่างมาก ก็ถูกจำกัดบทบาทโดยกติกาและโดยอำนาจที่ถูกรับช่วงไป

เรื่องนี้เป็นเรื่องละเอียดอ่อนที่ต้องการความเข้าใจของ "ทุกฝ่าย" ควรจะต้องช่วยกันส่งเสริมและป้องกันให้สถาบันพระมหากษัตริย์เป็นกลไกทางสังคมที่ช่วยให้การเปลี่ยนผ่านไปสู่ประชาธิปไตยและการกระจายอำนาจ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการสถาปนาระบบศีลธรรมของสังคมสมัยใหม่ เป็นไปอย่างสูญเสียน้อยที่สุด

สถาบันพระมหากษัตริย์ก็เช่นเดียวกับองค์กรทางสังคมต่างๆ ที่ต้องมีระบบข้อมูลข่าวสารที่สามารถรับข้อมูลข่าวสารได้ตามความเป็นจริง อันจะนำไปสู่การตัดสินใจที่ถูกต้อง ว่าจะทำ หรือไม่ทำอะไร อย่างไร แค่ไหน ซึ่งในสังคมที่สลับซับซ้อนและเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วและหมิ่นเหม่ เป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนและยากมาก

การรับข้อมูลข่าวสารและการแสดงออกของสถาบันมีทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ เช่น บุคคลที่แวดล้อมใกล้ชิด บุคคลโดยเฉพาะผู้ที่อยู่ในแวดวงอำนาจที่เข้าเฝ้าฯแล้วเอาไปเป็นสัญลักษณ์ของการต่อสู้แย่งชิงอำนาจกันก็มี จำเป็นต้องมีแบบแผน (โปรโตคอล) ที่ป้องกัน ไม่ให้ดึงสถาบันไปใช้ในทางที่ผิด

คณะองคมนตรีและราชเลขาธิการเป็นกลไกทางการที่สำคัญ แต่ในสังคมปัจจุบันกลไกที่เป็นทางการเท่านั้นมักจะไม่เพียงพอ เพราะมีข้อจำกัดต่างๆ

พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลปัจจุบันทรงครองราชย์มานานและทรงมีประสบการณ์สูงอย่างมาก ยากที่จะมีพระมหากษัตริย์องค์อื่นเทียบได้ แต่ถ้าจะคำนึงถึงกาลภายภาคหน้า เมื่อเปลี่ยนรัชกาลแล้ว และอนาคตก็ยังไม่ทราบว่าจะมีสถานการณ์หมิ่นเหม่ยากๆ น่าจะมีการคิดถึงกลไกไม่เป็นทางการที่จะเข้ามาเสริมเพื่อสนับสนุนสถาบันในด้านการรับรู้ข้อมูลข่าวสารอย่างทันกาล และมีการ วิเคราะห์สังเคราะห์ข้อมูลให้เป็นความรู้ อันจะช่วยให้สถาบันตัดสินใจได้ไม่พลาดพลั้ง

สิ่งที่กล่าวมาข้างต้นเป็นการสรุปอย่างย่นย่อถึงเรื่อง "สถาบันพระมหากษัตริย์กับ 60 ปีประชาธิปไตย" ซึ่งต้องการความเข้าใจของสังคมไทยเป็นส่วนรวม

ยิ่งสังคมไทยเข้าใจเรื่องนี้อย่างมีวิจารณญาณได้มากเท่าไร วิวัฒนาการหรือความดิ้นรนไปสู่ประชาธิปไตยอย่างถูกต้อง เป็นธรรม ก็มีทางที่จะเกิดขึ้น โดยสูญเสียน้อยที่สุด และบ้านเมืองของเราจะได้มีศีลธรรมเป็นรากฐาน มีความเจริญที่แท้จริงบนรากฐานทางศีลธรรมของสังคมอย่างเป็นระบบ"

หน้า 42