แมลงสาบในบ้าน ภัยเงียบโรคภูมิแพ้ตัวจริง โดย ผู้จัดการออนไลน์ 29 ธันวาคม 2550 12:26 น.
เป็นที่ทราบกันดีว่า โรคภูมิแพ้มีแหล่งกำเนิดมาจาก 2 ปัจจัยหลัก คือ สิ่งแวดล้อม และกรรมพันธุ์ แต่จะมีสักกี่คนที่ทราบว่าสิ่งแวดล้อมที่กล่าวถึงนั้น รวมถึงบ้านพักอาศัยของทุกๆ คนด้วย โรคภูมิแพ้ที่เกิดจากในบ้านนั้นสำคัญที่สุด เพราะในบ้านมีสารก่อภูมิแพ้จากหลายแหล่งเช่นกัน ทั้งไรฝุ่น แมลงสาบ ฝุ่นบ้าน ขนสัตว์ เป็นต้น โดยเฉพาะแมลงสาบในที่อยู่อาศัย ตัวก่อภูมิแพ้และถือเป็นภัยร้ายใกล้ตัว ที่หลายคนมองข้าม
รศ.พญ.อัญชลี ตั้งตรงจิตร ภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทย์ศาสตร์ ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวว่า สารก่อภูมิแพ้จากตัวแมลงสาบเป็นสาเหตุสำคัญของผู้ป่วยภูมิแพ้คนไทย ข้อมูลที่มีอยู่ในปัจจุบันบ่งชี้ว่าสารเหล่านี้มาจากส่วนต่างๆ ทั้งจากตัวแมลงสาบ สิ่งที่ขับถ่ายออกมา และจากสารคัดหลั่งของแมลงสาบ
ทั้งนี้ เมื่อมีการสัมผัส หรือถูกกระตุ้นด้วยสารก่อภูมิแพ้จากแมลงสาบเป็นสาเหตุให้เกิดโรคภูมิแพ้ในเวลาต่อมาแมลงสาบที่พบในประเทศไทย 80% เป็นแมลงสาบสายพันธุ์อเมริกาซึ่งสามารถแพร่พันธุ์ได้อย่างรวดเร็ว กล่าวได้ว่าหากเราเห็นแมลงสาบในบ้าน 1 ตัว เท่ากับยังอยู่ในรังอีก 800 ตัว ซึ่งพบมากในที่อยู่อาศัย มักออกหากินในเวลากลางคืน
จากการศึกษาผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ที่เข้ามารับการรักษา 3 ปีที่ผ่านมา พบว่า มีผู้ป่วยจำนวนมากที่เป็นโรคภูมิแพ้และมีสาเหตุมาจากแมลงสาบ 44-60% ของผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ทั้งหมด ซึ่งหากเกิดอาการในกลุ่มเด็กจะมีความรุนแรงมากกว่าและมีโอกาสเสียชีวิตได้ ในตัวแมลงสาบหลายชนิดที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้และเป็นสารที่แตกต่างจากที่พบในประเทศแถบตะวันตกเนื่องมาจากเป็นแมลงสาบนละสายพันธุ์
สิ่งที่เป็นปัญหาของการเข้ารับการรักษาของผู้ป่วยนั้น ส่วนใหญ่มักไม่ทราบว่าในบ้านจะมีสารก่อภูมิแพ้ใด จึงทำให้แพทย์เกิดแนวคิดในการทำเครื่องมือต่างๆ เพื่อตรวจหาสารก่อภูมิแพ้ในบ้านโดยเฉพาะ ทั้งเครื่องดูดฝุ่นสำหรับสารก่อภูมิแพ้ รวมถึงการทำวิจัยน้ำยาตรวจสารก่อภูมิแพ้ของแมลงสาบไทยขึ้น เพื่อให้ตรวจและรักษาผู้ป่วยมีประสิทธิภาพมากขึ้น เนื่องจากในอดีตเราจะใช้ชุดตรวจสอบจากต่างประเทศ ซึ่งเป็นคนละสายพันธุ์กับไทย ทำให้ไม่ได้มาตรฐาน แต่วันนี้เราสามารถพัฒนาน้ำยาดังกล่าวได้สำเร็จแล้ว และนำมาใช้ในการตรวจเป็นที่เรียบร้อยแล้ว ทั้งนี้ทีมวิจัยยังได้พัฒนาวัคซีนโดยการนำโปรตีนของแมลงสาบกว่า 20 สายพันธุ์ มาตรวจดูว่าชนิดใดก่อให้เกิดภูมิแพ้
จากนั้นจึงพัฒนาไปสู่การทำชุดตรวจสอบและวัดปริมาณสารก่อภูมิแพ้ ทั้งจากแมลงสาบ และในฝุ่น เมื่อรู้ว่าโปรตีนจากแมลงสาบตัวใดที่ก่อให้เกิดภูมิแพ้ และเป็นโปรตีนที่ไม่พบในคน ก็นำไปสร้างวัคซีนรักษาโรคภูมิแพ้ได้ เรียกวัคซีนนี้ว่า วัคซีนดีเอ็นเอ เป็นการนำดีเอ็นเอที่สร้างโปรตีนแมลงสาปมาเชื่อมกับดีเอ็นเอของสารช่วยกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของคน และจะสร้างเม็ดเลือดขาวแทนการสร้าง ไอจีอี (สารก่อให้เกิดการแพ้) รักษาโดยหยดที่จมูกหรือใต้ลิ้นไม่กี่ครั้งนับเป็นการรักษาภูมิแพ้แมลงสาบที่ลดความเสี่ยงต่อความเจ็บปวดและมีใช้แล้วที่โรงพยาบาลศิริราช
ทั้งนี้ ในการประชุมวิชาการนานาชาติด้านโรคภูมิแพ้และภูมิคุ้มกัน ( World Allergy Congress 2007 : WAC 2007) ครั้งที่ 20 เมื่อช่วงต้นเดือนธันวาคม ที่ผ่านมา ทางทีมวิจัยยังได้นำงานวิจัยชิ้นนี้มานำเสนอในที่ประชุมและได้รับความสนใจเป็นอย่างดี
ส่วนใหญ่อุบัติการณ์ของโรคที่เกิดจากแมลงสาบนั้น ผู้ป่วยจะมีความเสี่ยงมากน้อย ขึ้นอยู่กับสภาพความเป็นอยู่หากเป็นลักษณะอพาร์ตเมนต์ ที่รวมห้องนอน ห้องนั่งเล่น ห้องครัวไว้ที่เดียวกัน จะมีความเสี่ยงมากกว่า ผู้ที่อาศัยในบ้านพัก หรือห้องเช่าที่มีการจัดแบ่งห้องต่างๆ ไว้อย่างเป็นสัดส่วน เพราะจากการสำรวจพบว่า ในส่วนที่เป็นครัว จะมีสารก่อภูมิแพ้จากแมลงสาปมากที่สุด รองลงมา คือ ห้องนั่งเล่น และห้องนอนตามลำดับ สิ่งที่สำคัญที่สุดคือการรักษาความสะอาดภายในบ้านโดยเฉพาะการจัดเก็บเศษอาหารและขยะเพื่อกำจัดอาหารของแมลงสาบ รวมทั้งหลังการทำอาหาร ควรเช็ดทำความสะอาดให้เรียบร้อย ส่วนห้องนอนต้องดูแลเรื่องความสะอาดเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะห้องที่ติดเครื่องปรับอากาศ ต้องตรวจสภาพเครื่องและทำความสะอาดอย่างสม่ำเสมอ
ในผู้ป่วยโรคภูมิแพ้ที่มีสาเหตุมาจากแมลงสาบนั้น จะแพ้อย่างอื่นได้ง่ายมาก ดังนั้นจึงอยากให้คิดอยู่เสมอว่า ทุกคนสามารถป่วยด้วยโรคดังกล่าวได้ แม้ว่าขณะนี้ทางทีมวิจัยจะสามารถพัฒนาน้ำยาตรวจสารก่อภูมิแพ้ของแมลงสาบไทยเป็นผลสำเร็จแล้ว และทดสอบประสิทธิภาพในการใช้งาน รวมถึงจะมีการพัฒนาเครื่องตรวจสารก่อภูมิแพ้ที่มีลักษณะเหมือนชุดตรวจร่างกายเพื่อให้สะดวกในการใช้งานมากขึ้นคาดว่าอีก 3 ปี จะพัฒนาสำเร็จและนำออกจำหน่ายก็ตาม แต่การป้องกันเพื่อไม่ให้เกิดโรคเป็นสิ่งที่สำคัญที่สุด ที่ทีมแพทย์ต้องการให้ประชาชน มีความรู้เกี่ยวกับโรคดังกล่าว เพื่อเป้าหมายในการลดสถิติผู้ป่วยในอนาคต รศ.พญ.อัญชลีกล่าวในที่สุด